Spadek z perspektywy spadkobiercy

Uporządkowanie spraw spadkowych to niełatwe zadanie, jednak pomimo smutnych okoliczności, wymagają one możliwie szybkiego działania. Podstawową przyczyną tego stanu rzeczy są niosące daleko idące konsekwencje terminy, które nieubłaganie biegną od daty śmierci spadkodawcy. Jak krok po kroku zająć się sprawami spadkowymi po odejściu bliskiej nam osoby?

Konieczność ustalenia spadkobierców zmarłego

Do spadku powoływani są spadkobiercy testamentowi oraz ustawowi – gdy spadkobierca nie sporządził swojej ostatniej woli, bądź wówczas, gdy powołane do spadku osoby odrzuciły go lub nie dożyły jego otwarcia. O ile w przypadku testamentu do spadku powołane są ściśle określone osoby, dziedziczenie ustawowe wymaga zastosowania już narzuconej przez przepisy kolejności dziedziczenia. Ustalenie kręgu spadkobierców uzależnione jest każdorazowo od indywidualnej sytuacji rodzinnej osoby zmarłej.

Warto pamiętać, że jeżeli zmarły pozostawił po sobie testament (można sprawdzić fakt jego istnienia w formie notarialnej w Notarialnym Rejestrze Testamentów lub poszukać odręcznie sporządzonej, podpisanej i opatrzonej datą ostatniej woli w dokumentach po zmarłym), ma on pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Prawidłowo sporządzony testament otwierany i odczytywany jest w sądzie lub u notariusza.

Skład spadku, czyli co zmarły po sobie zostawił

W skład spadku wchodzą zarówno prawa, jak i obowiązki majątkowe osoby zmarłej, zatem wszystko to, co posiadał i do czego był zobowiązany w chwili śmierci. Pewne wyjątki jak np. prawa ściśle związane z osobą zmarłego czy służebności osobiste określone są w przepisach. W ramach spadku, spadkodawca pozostawić może swój majątek (nieruchomości, pieniądze itd.), ale i zobowiązania (niespłacone pożyczki i rachunki, zaległości ZUS itp.), które obciążają spadkobierców. Warto także dodać, że wraz ze śmiercią pojawiają się także nowe prawa i zobowiązania, jak np. koszty pogrzebu.

Oświadczenie spadkowe oraz dział spadku

Wiedza o składnikach spadku pozwala podjąć decyzję o jego przyjęciu lub odrzuceniu, dlatego skrupulatne zapoznanie się z nimi powinno leżeć w interesie wszystkich spadkobierców. Czas na złożenie oświadczenia spadkowego przed sądem lub u notariusza wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku.

W zależności od woli spadkobiercy, może oświadczyć on, że:

• przyjmuje spadek w całości;
• przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza, czyli nie musi odpowiadać za ewentualne długi spadkowe swoim majątkiem;
• odrzuca spadek – traktowany jest wówczas jakby nie dożył otwarcia spadku.

Brak oświadczenia spadkowego we wspomnianym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem go z dobrodziejstwem inwentarza.

Przyjęcie spadku wiąże się przy tym również z powstaniem obowiązków podatkowych – osoby zwolnione z podatku od spadków i darowizn powinny złożyć odpowiednią deklarację w przeciągu 6 miesięcy od momentu powstania obowiązku podatkowego.

Dział spadku to kwestia, nad którą należy się pochylić, gdy do dziedziczenia uprawnionych jest kilka osób. Przy braku dokonania działu spadku np. nieruchomości, każdy spadkobierca jest ich współwłaścicielem. Każdorazowo zakres i sposób podziału majątku zależy od tego co wchodzi w skład spadku, dlatego aby uniknąć długotrwałego postępowania sądowego, najlepiej dokonać działu polubownie np. w formie umownej przed notariuszem. Warto mieć tutaj na uwadze, że do momentu przeprowadzenia działu spadku, wszyscy spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe.