Mediacje w sprawach karnych – ciekawostki

Mediacje to zagadnienie, które obejmuje ważną część spraw prowadzonych w naszej kancelarii. Temat ugodowego rozwiązywania sporów zyskuje na znaczeniu szczególnie w sprawach natury karnej. Wymierzenie sprawiedliwości z pomocą ugody mediacyjnej to szansa na uniknięcie trudnego procesu i powracania do traumatycznych zdarzeń poprzez liczne przesłuchania itp. elementy rozprawy, a sprawca może zyskać szansę na zadośćuczynienie wyrządzonej szkody.

Podsumowując, mediacje zapewniają bardziej przyjazne dla osób pokrzywdzonych warunki, a przy tym pozwalają zwiększyć szansę na naprawienie szkód materialnych i moralnych przez przestępcę. Ogólne informacje na temat mediacji – czym jest i jakimi zasadami się kieruje, dostępne są w tutaj. W niniejszym wpisie zebrane zostały ciekawostki związane z przebiegiem mediacji w procesie karnym.

Korzyści przeprowadzenia mediacji w sprawach karnych

Porozumienie mediacyjne pokrzywdzonego i podejrzanego/oskarżonego zawarte z pomocą bezstronnego i neutralnego mediatora może dotyczyć wszystkich przestępstw. Dla każdej ze stron korzyści mediacji będą jednak odmienne.

Pokrzywdzony poprzez mediację może zyskać:

• rozwiązanie problematycznych aspektów wynikających z popełnionego przestępstwa na zaproponowanych przez siebie warunkach;
• okazję do wyrażenia emocji, wypowiedzenia się na temat doznanych skutków przestępstwa i przestawienia oczekiwań względem podejrzanego/oskarżonego;
• szybsze rozwiązanie kwestii związanych z uzyskaniem odszkodowania lub naprawienia szkód, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz uzyskania przeprosin.

Podejrzany/Oskarżony zyskuje z kolei:

• szansę na porozumienie się z pokrzywdzonym w aspektach takich jak sposób i termin na naprawienie szkody, zadośćuczynienia za doznane krzywdy oraz możliwość przeprosin;
• szybsze zakończenie postępowania karnego (w związku z tym również szybsze zatarcie skazania w przyszłości);
• szansę na łagodniejsze potraktowanie przez sąd;
• zmniejszenie kosztów postępowania karnego.

Kiedy mediacja jest możliwa?

Skierowanie sprawy do mediacji może nastąpić z inicjatywy pokrzywdzonego, podejrzanego/oskarżonego, na wniosek prokuratora lub innego organu prowadzącego postępowanie już na etapie postępowania przygotowawczego. Po wniesieniu sprawy do sądu, mediacje mogą odbyć się po postanowieniu sądu lub referendarza sądowego. Aby mediacje mogły się odbyć, konieczne jest uzyskanie zgody zarówno pokrzywdzonego, jak i podejrzanego/oskarżonego.

Mediacja krok po kroku

1. Do sprawy przypisywany jest mediator z wykazu sądu okręgowego, jednak w wyjątkowych okolicznościach, może to być również mediator spoza wykazu. Mediacje trwają co do zasady nie dłużej niż miesiąc, jednak na wniosek uczestników lub mediatora mogą zostać one przedłużone na niezbędny do zakończenia postępowania mediacyjnego czas.
2. Gdy postanowienie o wszczęciu mediacji trafia do mediatora, ten kontaktuje się w podejrzanym/oskarżonym oraz pokrzywdzonym, aby wyjaśnić im wszelkie zasady, cele i wątpliwości odnośnie postępowania mediacyjnego. Informuje przy tym o przysługujących stronom uprawnienia i odbiera od nich zgody na uczestniczenie w mediacji (nie jest to konieczne, gdy zgody odebrał już organ kierujący sprawę do mediacji).
3. Strony mediacji mogą zadecydować o formie udziału w mediacji – bezpośrednio „twarzą w twarz” czy też pośrednio, bez konieczności kontaktu osobistego. Jeżeli jedna ze stron wybierze wariant drugi, wówczas mediator spotyka się z każdą ze stron osobno, przedstawiając ich stanowiska oraz oczekiwania w kwestii warunków porozumienia.
4. Na każdym etapie mediacji strony mogą zrezygnować z dalszego udziału w postępowaniu mediacyjnym, wówczas sprawa trafia do sądu.
5. Po przeprowadzeniu mediacji, mediator sporządza pisemne sprawozdanie, w którym przedstawia wyniki postępowania – bez ujmowania własnych ocen czy stanowisk stron.

Mediator nie może przy tym zostać przesłuchany w charakterze świadka co do faktów, które poznał w czasie prowadzenia mediacji.

5. Finałem postępowania mediacyjnego mogą być:

• zawarcie wspólnie wypracowanej ugody – wówczas, po jej podpisaniu przez każdą ze stron zostaje ona załączona do sprawozdania z postępowania
• brak ugody.

Skutki zawarcia umowy mediacyjnej

Postępowanie mediacyjne i zawarta na nim ugoda nie kończą postępowania karnego, bowiem w sprawach z oskarżenia publicznego, ugoda taka jest dokumentem zawierającym zgodne deklaracje stron odnośnie sposobu zakończenia sprawy, ale nie ma ona mocy prawnej. Sąd musi zatem wydać wyrok, uwzględniając treść ugody mediacyjnej. W konsekwencji, ugoda może zostać potraktowana jako okoliczność łagodząca przy wymiarze kary, pozwolić może na nadzwyczajne załagodzenie kary, odstąpienie od wymierzenia kary, a nawet kierować do obligatoryjnego orzeczenia środka karnego we wszystkich wskazanych w przepisach przypadkach.

W sprawach z oskarżenia prywatnego z kolei, mediacje stanowić mogą alternatywę obowiązkowego posiedzenia pojednawczego, które ma miejsce przed sądem, jeszcze przed rozprawą główną.